Het lezen van het artikel Een leraar is ook maar een mens, uit Onderwijsblad 15 van dit jaar en geschreven door de jurist Frans Lathouwers, raakte bij mij een gevoelige snaar. Het gaat over een lerares die door omstandigheden haar zelfbeheersing verliest wanneer ze, na geschopt en bespuugd te zijn, de dader (haar leerling) een klap geeft. Gelukkig komt dit niet vaak voor, maar hoe vaak komen we niet in de gevarenzone, waarbij het nog net goed gaat?

Als leraar of docent heb je geen invloed op wie dit jaar weer jouw leerlingen worden en het is altijd maar afwachten wat het jaar gaat brengen. Dat leerkrachten niet mogen slaan is niets bijzonders, want niemand mag een ander slaan. Bij wet is geregeld dat ieder mens wel het recht heeft zichzelf te verdedigen (vuistregel: geef nooit zelf de eerste klap!) maar dat recht gaat blijkbaar niet op als je onderwijs geeft, want daar spelen andere zaken.

Leerlingen zijn allemaal anders, ieder heeft zijn eigen genetische opmaak, achtergrond en opvoeding die hem tot dat individu maken. Daarbij kan het dan ook voor komen dat een leerling agressief is en/of gewelddadig. Je moet als lesgever een ware supermens zijn om een leerling die naar je wil uithalen (of een ouder, het komt voor!) zodanig te ontwijken dat de beginner van dit geweld niet jou als initiator aanwijst en zelf spontaan in willoos slachtoffer verandert. Wanneer krijgen alle mensen die met leerlingen en hun verzorgers te maken hebben nu eindelijk eens die cursus waarbij je zonder fysiek contact te maken een zeer fysiek gevecht kunt beëindigen? En liefst voor je de eerste klap incasseert? En geef die cursus dan ook meteen aan ambulancepersoneel, buschauffeurs, treinconducteurs en anderen die in dezelfde machteloze en rechteloze positie terecht kunnen komen..

Ik pleit voor nieuwe wetgeving waarin duidelijk wordt dat, bij voorbeeld, iemand die met slaan begint zelf ook een klap terug kan verwachten, ook als het om een leerling gaat. Want wat doe je als je tegenover zo’n jongen staat die een kop groter is dan jij, die aan vechtsport doet en naar je uithaalt omdat hij het niet met je eens is, maar die jij niet van je af mag houden want het betreft hier EEN LEERLING. En die mag je niet slaan. Dit is even een fictief voorbeeld, maar ik ben er een paar keer angstwekkend dichtbij geweest dat het dreigde te escaleren.

Toen het speciaal onderwijs, een aantal jaren geleden, werd opgeheven doordat het werd overgeheveld naar het regulier onderwijs (geldkwestie natuurlijk, geen didactisch onderbouwde motieven) kreeg het lesgevend en ondersteunend personeel het flink voor de kiezen. Want hoe je binnen de bestaande wetgeving, met de almaar toenemende eisen aan de bekwaamheden van docenten, ook nog een groep les moet geven waarvan het groepsproces te vaak beheerst wordt door leerlingen die niet zijn ingesteld op leren in een groep of sowieso op leren, daar werd niet over nagedacht door de oneindig wijzen die dit bepaalden.

Want ik zeg weer iets dat eigenlijk verschrikkelijk fout is, ik ondergraaf nu mijn eigen geloofwaardigheid als docent, ik pleeg nu beroepsmatige zelfmoord: er zijn ook leerlingen die niet in staat zijn om te leren wat jij ze voorschotelt. Ik herinner mij een discussie met een vrouw die ons docententeam kwam vertellen dat wij alle leerlingen, ook degenen die ‘s nachts niet slapen omdat ze alleen onder een bar in een kroeg konden slapen (echt waar!), ook degenen die in de rouw zijn, mishandeld worden, bedreigd worden met uitzetting en noem het maar op, al die kinderen kunnen prima een diploma halen ALS JIJ JE DIDACTIEK MAAR VERBETERT! Ze kwam met een presentatie waarin alleen al de verschillende dia’s elkaar tegenspraken, om maar niet te zwijgen van wetenschappelijk onderzoek waar ik toevallig net over had gelezen dat aantoonde hoe een leerproces tot stand komt en dat daar wel eens wat fout gaat. Deze beleidsdame had met haar medebeleidsmensen in hun ivoren toren wat dingen bedacht en een weerwoord is niet welkom. Ik zou, als ik haar was geweest, hebben willen horen wat onze ervaring met bepaalde leerproblemen zijn, waar wij tegen aan lopen, waarom bepaalde theorieën niet op lijken te gaan en wat er dan misschien wel zou kunnen werken. Gebruik onze ervaring en kunde om je theorieën bij te stellen en tot een werkzaam beleid te komen!

Tja.